W wielu sytuacjach diagnoza opiera się głównie na historii pacjenta, z potwierdzającymi dowodami z badania fizykalnego plus badania laboratoryjnego. Wielu specjalistów uważa jednak że wyniki badań laboratoryjnych często nie są właściwie zinterpretowane.
Powodów dla których tak się dzieje jest wiele. Dieta, sport, pora dnia a nawet zwykła kawa może zmienić twoje wyniki. Ustalenie norm, błędy analityczne, pobieranie próbek. Rolę odgrywają również wielkie koncerny farmaceutyczne.
Co to jest norma?
Wyniki testu są oznaczane i uważane za nieprawidłowe, jeśli są poza zakresem odniesienia. Ale indywidualny zakres normy nie jest taki sam jak zakres odniesienia populacji.
Pojęcie wartości normalnych jest pojęciem statystycznym, które obejmuje 95% badanej populacji ludzi zdrowych. Oznacza to, że 5 osób na 100 badanych uznawanych za całkowicie zdrowych, może mieć wynik danego parametru powyżej lub poniżej zakresu wartości prawidłowych. Z góry zakłada się, że wśród osób zdrowych 2.5% może mieć wyniki niższe, a 2.5% wyższe od zakresu wartości referencyjnych, co oznacza, że jedna na 20 „zdrowych” osób otrzyma wynik testu poza zakresem referencyjnym.
Zakres odniesienia dla testu laboratoryjnego to wyprowadzony statystycznie zakres liczbowy wyników, który uzyskuje się poprzez badanie próby „zdrowych” osób. Zdefiniowanie „zdrowego” nie jest jednak proste i zależy od wielu czynników i założeń; w wielu przypadkach zdefiniowanie zakresu po prostu przy użyciu „całkowicie zdrowych” pacjentów uczyniłoby go nierealistycznym i bezużytecznym.
Krzywa Gaussa
Powszechnie przyjmuje się również, że zakres wyników ma rozkład Gaussa, w którym 68% wartości leży w obrębie jednego odchylenia standardowego (SD) średniej wartości, 95% w dwóch SD i 99,7% wartości w trzech SD. Rozkład normalny, rozkład Gaussa jest jednym z najważniejszych rozkładów prawdopodobieństwa, odgrywający ważną rolę w statystyce. Wykres funkcji prawdopodobieństwa tego rozkładu jest krzywą w kształcie dzwonu (tak zwaną krzywą dzwonową).
Jednak wiele zakresów nie ma rozkładu Gaussa, a raczej górny koniec rozkładu jest przekrzywiony. W takich przypadkach zakres można wyprowadzić albo przez transformację logarytmiczną danych, albo po prostu identyfikując odpowiednie 2,5 i 97,5 percentyla w badanej populacji (z próbami wykluczenia tych pacjentów, którzy mogą mieć podstawową patologię na podstawie badań klinicznych, laboratoryjnych i średnie statystyczne).
Co to są górne i dolne granice?
Górne i dolne granice zakresu nie są bezwzględne i nie definiują „prawidłowego” i „nieprawidłowego”, ale są punktami, w których prawdopodobieństwo istotności klinicznej ma tendencję do wzrostu.
Zakresy referencyjne różnią się w zależności od laboratoriów i mogą ulec zmianie, jeśli pojawią się nowe dowody. Zakresy referencyjne są oparte na losowych krwiach z populacji. Problem w tym, że każdy, kto prowadzi zachodni styl życia, nie jest ewolucyjnie poprawny i wiele pomiarów nie jest w normie! W związku z tym laboratoria zmieniają więc swoje zakresy referencyjne, aby się do tego dostosować. Działa to na dwóch poziomach - minimum i maksimum.
Na przykład normalny zakres gamma GT wynosił do 36; teraz w Wielkiej Brytanii wynosi 70. Enzym ten jest indukowany przez alkohol i leki na receptę, a ponieważ tak wielu ludzi pije alkohol, uważa się, że wysoki poziom gamma GT jest normalny! Laboratorium może mieć normalny zakres referencyjny dla hormonu tarczycy T4 wynoszący 12-22pmol/l, ale niektóre laboratoria podają zakresy 5,6-17pmol/l!
Niektóre „zakresy referencyjne” oparte są na zaleceniach organów międzynarodowych dotyczących optymalizacji wyników leczenia pacjentów, a nie na rozkładzie statystycznym populacji.
Na przykład zalecany limit stężenia kwasu moczowego w surowicy u pacjentów stosujących leczenie zmniejszające stężenie kwasu moczowego (0,36 mmol/l) opiera się na wytycznych Europejskiej Ligi Przeciw Reumatyzmowi (EULAR).
Zmienność analityczna
Zmienność analityczna występuje z powodu niedoskonałości metod badawczych i sprzętu, które mogą powodować, że wartości analitów mogą się nieznacznie różnić za każdym razem, gdy są mierzone. Nowoczesne metody badawcze i sprzęt laboratoryjny oznaczają, że zmienność analityczna jest zwykle mniejszym czynnikiem różnicującym wyniki badań niż zmienność biologiczna. Idealnie, zmienność pomiaru (wyrażona jako analityczny współczynnik zmienności lub CVa) powinna być mniejsza niż połowa indywidualnej biologicznej zmienności badanego analitu (CVi).
Błąd dopuszczalny to maksymalny błąd pomiaru, który nie zmienia w sposób istotny znaczenia uzyskiwanego wyniku i jest sumą dopuszczalnego błędu systematycznego (Δ%A) i dopuszczalnego błędu precyzji (t x CVa)
Pobieranie, przechowywanie i transport próbek
Jeśli próbka jest pobierana w gabinecie, ważne jest, aby zapoznać się z rodzajem pojemnika do pobierania i podłoża próbki, które są wymagane przez laboratorium do konkretnego testu, ponieważ może to wpłynąć na wyniki, czasami znacząco. Na przykład wymaz do testu PCR w kierunku krztuśca powinien być transportowany w suchej probówce lub probówce z uniwersalnym podłożem transportowym dla wirusów, ale nie w probówce z podłożem transportowym z węglem drzewnym (co jest dopuszczalne do hodowli wymazowej).
Inne przykłady wymagań dotyczących zbierania lub transportu w celu uzyskania optymalnych wyników badań obejmują:
Próbki krwi do badań krzepnięcia, w tym liczby płytek krwi, D-dimerów, czasu protrombinowego, APTT i fibrynogenu, należy przetransportować do laboratorium w ciągu czterech godzin od pobrania
Próbki moczu do hodowli powinny być przechowywane w lodówce przed transportem, aby zmniejszyć tempo namnażania się drobnoustrojów
Próbki do analizy glukozy należy oddzielić jak najszybciej po pobraniu; dotyczy to nawet próbek pobranych do probówek do pobierania fluorków lub szczawianów, ponieważ obniżenie stężenia glukozy występuje nadal przez 60–90 minut
Próbki na potas lub fosforany nie powinny być pozostawiane na noc, szczególnie w lodówce, ponieważ wyniki mogą ulec znacznej zmianie, np. pobranie późnym wieczorem z opóźnionym transportem do laboratorium
Próbki kału do hodowli i mikroskopii najlepiej przetransportować do laboratorium w ciągu czterech godzin
Próbki nasienia do badania płodności pacjentka powinna przechowywać w temperaturze ciała, np. w kieszeni ubrania, i przetransportować do laboratorium w ciągu godziny od pobrania. Ten sam poziom pilności nie jest wymagany do analizy nasienia po wazektomii.
Hemoliza - Personel laboratorium powinien zwykle odnotować możliwość hemolizy w wynikach, w tym prawdopodobny stopień interferencji i wiarygodność wyniku: zwiększenie stężenia - potasu, AspAT (słabszy wpływ na ALT), dehydrogenazy mleczanowej, fosforanów, zmniejszenie stężenia - bilirubiny, troponiny T, insuliny.
Leki
Leki, które pacjent przyjmuje, mogą znacząco wpłynąć na niektóre wyniki badań laboratoryjnych, dlatego należy to wziąć pod uwagę przy interpretacji wyników. Dobrą praktyką jest odnotowanie na formularzu wniosku laboratoryjnego odpowiednich leków, które pacjent przyjmuje, zwłaszcza jeśli mogą one potencjalnie wpłynąć na wyniki, np. przyjmowanie leków przeciwnadciśnieniowych podczas badania wtórnych przyczyn nadciśnienia lub stosowanie hormonalnej terapii zastępczej w przypadku zlecania badań hormonalnych.
Leki mogą mieć bezpośredni wpływ na próbkę lub proces badania laboratoryjnego, powodując niedokładne wyniki. Na przykład podczas badania w kierunku H. pylori może wystąpić fałszywie ujemny wynik testu na obecność antygenu w kale u pacjentów przyjmujących antybiotyki lub inhibitory pompy protonowej (PPI), ponieważ może to zmniejszyć obciążenie żołądka H. pylori .
Leki mogą również wywoływać u pacjenta działanie biologiczne, które tłumaczyłoby zmieniony wynik. Na przykład niektóre antybiotyki (np. kotrimoksazol i erytromycyna), leki sercowo-naczyniowe (np. amiodaron i propranolol), NLPZ (np. piroksykam) i leki żołądkowo-jelitowe (np. omeprazol) mogą odpowiadać za podwyższony wynik INR u pacjenta przyjmującego warfarynę, który zwykle ma stabilną INR.
Długotrwałe stosowanie metforminy lub IPP jest możliwym wyjaśnieniem niskiego poziomu witaminy B12.
Wiele leków ma wpływ na równowagę sodu i potasu w organizmie, np. leki moczopędne mogą powodować hipernatremię (zwłaszcza diuretyki pętlowe), hiponatremię (zwłaszcza tiazydy), hiperkaliemię (zwłaszcza leki moczopędne oszczędzające potas) i hipokaliemię (diuretyki pętlowe i tiazydowe).
W przypadku monitorowania stężenia w surowicy lub działania leku należy wykonać badanie laboratoryjne w czasie w zależności od metabolizmu leku, np. po 10–14 godzinach od ostatniej dawki należy pobrać próbkę krwi do badania stężenia litu i pobrać próbkę do badania digoksyny. należy pobrać co najmniej osiem godzin po ostatniej dawce. Rozpoczynając u pacjenta leczenie warfaryną, należy pobierać próbki INR codziennie rano, po wieczornej dawce warfaryny, aby obliczyć konieczne dostosowanie dawki.
Zmienność osobnicza - tryb życia , dieta , sport
Dieta pacjenta, stan zdrowia i czynniki związane ze stylem życia mogą mieć wpływ przedanalityczny na parametry laboratoryjne.
Dieta i stan odżywienia
Post, ograniczenie kalorii, diety wykluczające jedzenie, niedożywienie i odwodnienie mogą wpływać na wyniki badań laboratoryjnych. Znaczenie niektórych badań laboratoryjnych zależy od:
kontrolowania czynników żywieniowych, np. zapewnienia wystarczającej ilości glutenu w diecie przez co najmniej kilka tygodni przed badaniami serologicznymi w kierunku celiakii lub na czczo przed oceną efektu interwencji u pacjenta z wcześniej wysokim poziomy triglicerydów.
dieta, np. dieta wegetariańska lub wegańska może skutkować obniżonym poziomem witaminy B12, dieta niskowęglowodanowa może powodować wzrost poziomu ketonów (w ramach analizy moczu) i dieta wysokobiałkowa może powodować zwiększenie poziomu kwasu moczowego.
poszczenie przez 12 godzin przed badaniem laboratoryjnym (tzw. na czczo) może być pomocne lub nawet konieczne, w zależności od scenariusza klinicznego, w celu uzyskania najdokładniejszych wyników następujących testów, na które ma wpływ spożycie niektórych pokarmów:
Glukoza (natomiast dla większości pacjentów HbA1c jest obecnie zalecane jako badanie pierwszego wyboru w diagnostyce i monitorowaniu cukrzycy typu 2 i nie wymaga postu)
Trójglicerydy (dla większości pacjentów post nie jest wymagany do badania lipidów, ale może być przydatny do monitorowania u osób z wysokim poziomem triglicerydów)
Kwas moczowy (post nie jest zwykle wymagany w praktyce, aby uzyskać dokładne wyniki, ale wpływ niedawnej diety może pomóc wyjaśnić nieoczekiwane wyniki więc niektórzy lekarze nie zalecają postu aby przeanalizować wpływ diety)
Kreatynina (niedawny posiłek o wysokiej zawartości mięsa może mieć znaczący wpływ na stężenie kreatyniny w surowicy, co należy wziąć pod uwagę podczas monitorowania eGFR 5)
Natomiast długotrwałe niskie spożycie kalorii i głodówka mogą powodować liczne zmiany parametrów laboratoryjnych, takich jak glukoza, czynność tarczycy, elektrolity, czynność wątroby, czynność nerek i lipidy. Stężenie kwasu moczowego może wzrosnąć w wyniku ketonemii (powodując zmniejszony klirens).
Niedożywienie ma różny wpływ na wyniki badań laboratoryjnych, w zależności od stanu odżywienia pacjenta. Niedożywienie jest klasycznie uważane za niedobór białka i energii, z niedoborami mikroelementów lub bez nich. Jednak niedożywienie można zdefiniować jako niedobór określonych składników odżywczych. Niedożywienie należy traktować jako przyczynę takich wyników, jak obniżony poziom ferrytyny, kwasu foliowego i witaminy B12.
Odwodnienie
Odwodnienie może być uważane za przyczynę zaburzeń równowagi sodu i potasu, a także może wpływać na wiele innych wskaźników, takich jak kreatynina i mocznik, albumina, lipidy i wskaźniki hematologiczne.
Kofeina
Wpływ kofeiny na parametry laboratoryjne nie został w pełni zbadany. Ma krótki okres półtrwania od trzech do siedmiu godzin, ale różni się to u poszczególnych osób. Spożycie kofeiny powoduje przejściowy wzrost poziomu glukozy we krwi i upośledza tolerancję glukozy. Może również wpływać na inne specjalistyczne badania, takie jak interpretacja metanefryny podczas badania nadciśnienia tętniczego.
Alkohol
Wpływ spożycia alkoholu na badania laboratoryjne zależy od czasu trwania i zakresu używania. Ostre (przejściowe) skutki spożycia alkoholu (w ciągu dwóch do czterech godzin) obejmują zmniejszenie stężenia glukozy w surowicy i zwiększenie stężenia mleczanu w osoczu ze zmniejszeniem wydalania kwasu moczowego z powodu zahamowania glukoneogenezy w wątrobie.
Przewlekły wpływ spożywania alkoholu na badania laboratoryjne obejmuje:
Podwyższona gamma-glutamylotransferaza (GGT) i średnia objętość komórek (MCV), które są powszechnie stosowane do badania nadmiernego spożycia alkoholu
Podwyższony stosunek aminotransferazy asparaginianowej (AST), aminotransferazy alaninowej (ALT) i stosunek AST/ALT
Podwyższony poziom trójglicerydów
Podwyższony poziom kwasu moczowego i ferrytyny z powodu stłuszczenia wątroby i alkoholowego zapalenia wątroby
Podwyższona kinaza kreatynowa z powodu miopatii alkoholowej
Inne nieprawidłowości hematologiczne, np. niedokrwistość i małopłytkowość
Spożywanie alkoholu może również przyczyniać się do niedoborów witaminowo-mineralnych z powodu zastępowania pokarmu alkoholem lub w wyniku zakłócenia wchłaniania witamin i składników mineralnych, np. obniżonego poziomu kwasu foliowego, witaminy A, witaminy B i wapnia.
Palenie tytoniu
Regularne palenie i narażenie na nikotynę może mieć zarówno ostry, jak i przewlekły wpływ na badania laboratoryjne, chociaż mechanizmy stojące za tymi zmianami nie są w pełni poznane. W ciągu godziny od wypalenia jednego do pięciu papierosów wzrasta stężenie kwasów tłuszczowych w osoczu/surowicy, adrenaliny, glicerolu, aldosteronu i kortyzolu. U osób, które nałogowo palą, może występować utrzymujący się wzrost liczby leukocytów, metali ciężkich, lipoprotein, markerów nowotworowych i hematokrytu (PCV) oraz obniżona aktywność niektórych enzymów (np. konwertazy angiotensyny).
Ćwiczenia fizyczne
Wpływ wysiłku na parametry laboratoryjne zależy od stanu zdrowia pacjenta, temperatury powietrza podczas wysiłku oraz spożycia pokarmu i wody podczas lub po wysiłku. Ekstremalne ćwiczenia lub intensywne ćwiczenia u osoby nieprzyzwyczajonej do tego poziomu aktywności mogą skutkować zmianami niektórych parametrów laboratoryjnych. Na przykład:
najczęstszą przyczyną podwyższonego poziomu kinazy kreatynowej (CK) jest wysiłek fizyczny. Intensywne ćwiczenia mogą powodować wzrost poziomu CK przez kilka dni do tygodnia. Dobrze umięśnieni ludzie często mają poziom CK stale powyżej normy.
Wiadomo również, że funkcja tarczycy jest zmieniona u osób poddawanych intensywnym ćwiczeniom. Na przykład ćwiczenia beztlenowe zwiększają poziomy TSH i FT4, ale obniżają FT3.
Testy czynności wątroby (AST i w mniejszym stopniu ALT) mogą wzrosnąć po wysiłku.
Przejściowy białkomocz i krwiomocz są również powszechne po wysiłku, ale zwykle ustępują po kilku dniach.
Inne anality, które można zwiększyć poprzez ćwiczenia to: mocznik, kreatynina, dehydrogenaza mleczanowa, czas protrombinowy i poziomy D-dimerów.
Fibrynogen i czas częściowej tromboplastyny po aktywacji (APTT) mogą być skrócone.
Większość z tych efektów jest prawdopodobnie przemijająca (np. utrzymująca się przez kilka godzin do kilku dni po wysiłku), ale zależy to od indywidualnych czynników pacjenta.
Zmienność biologiczna
Istnieją pewne różnice w wynikach badań laboratoryjnych, których można się spodziewać ze względu na niemodyfikowalne czynniki biologiczne, takie jak wiek, rytmy biologiczne i zmiany fizjologiczne podczas ciąży. Czynniki te mogą być kontrolowane np. poprzez wybór najodpowiedniejszej pory dnia, miesiąca lub roku na wykonanie badania lub mogą być brane pod uwagę w interpretacji wyników, np. różne zakresy referencyjne lub progi istotności klinicznej w zależności od wieku, płeć lub stan ciąży.
Zaawansowany wiek
Fizjologiczne zmiany związane ze starzeniem się, wraz ze wzrostem chorób współistniejących i polipragmatyzmem oznaczają, że osoby starsze częściej uzyskują wyniki badań, które wykraczają poza normalny zakres referencyjny. W przypadku niektórych testów laboratoria są w stanie zapewnić zakres referencyjny dostosowany do wieku, ale w przypadku innych testów wynik poza zakresem u starszego pacjenta należy interpretować w kontekście ich ogólnego obrazu klinicznego.
W wielu przypadkach ocena tempa i wielkości zmian w czasie dostarcza więcej informacji niż interpretacja wartości pojedynczego wyniku. Często zakres populacji testu wykazuje znacznie większą zmienność niż dla pojedynczego pacjenta, np. kreatynina w surowicy, enzymy wątrobowe. W takich przypadkach przydatną linią odniesienia są wcześniejsze wyniki pacjenta.
Przykładem wpływu wieku, płci i innych zmiennych na interpretację wyników laboratoryjnych jest fosfataza alkaliczna (ALP), która może być wymagana w ramach badań czynności wątroby. Górna granica odniesienia jest znacznie podwyższona w okresie dojrzewania, ponieważ jest to czas maksymalnej przebudowy kości. Po tym okresie poziomy ALP spadają do nowej górnej granicy w młodszym dorosłym życiu, a następnie ponownie wzrastają, szczególnie u kobiet w okresie okołomenopauzalnym, co w dużej mierze odzwierciedla wzrost obrotu kostnego w tym czasie. Znaczny wzrost poziomu ALP w surowicy może również wystąpić u kobiet w późnej ciąży (z powodu wytwarzania ALP przez łożysko) oraz w innych okresach, na przykład w tygodniach po wygojeniu złamania.
Innym przykładem wartości laboratoryjnych, które zmieniają się wraz z wiekiem, są lipidy. U dorosłych poziomy cholesterolu całkowitego, LDL i triglicerydów wzrastają wraz z wiekiem, aż do wieku około 50 do 60 lat u mężczyzn i do 60 do 70 lat u kobiet, kiedy to u większości osób zaczynają spadać; poziomy triglicerydów mają tendencję do dalszego wzrostu u starszych kobiet.
Wiele laboratoriów nie podaje już zakresów referencyjnych dla poziomów lipidów, ponieważ jest to uważane za mniej przydatne klinicznie niż cele leczenia w oparciu o podstawową przyczynę podwyższonego poziomu i ryzyka sercowo-naczyniowego.
Ciąża
Fizjologiczne zmiany podczas ciąży powodują zmiany w wielu parametrach laboratoryjnych, takich jak objętość krwi, czynność wątroby i nerek oraz poziom hormonów. Dla niektórych testów laboratoryjnych dostępne są zakresy referencyjne dla różnych etapów ciąży, jednak często nie są one tak dobrze zdefiniowane jak ogólny zakres referencyjny. Ponadto zmiany związane z ciążą, takie jak zmiany w białkach wiążących, mogą w różny sposób wpływać na testy, np. poziomy wolnych hormonów mogą zależeć od testu. Dlatego zaleca się ostrożność przy interpretacji wyników w oparciu o zakresy referencyjne, aw przypadku jakichkolwiek wątpliwości należy skontaktować się z laboratorium.
Rytmy biologiczne
pora dnia
Wiele parametrów laboratoryjnych zmienia się w zależności od pory dnia, tygodnia, miesiąca lub roku, w którym pobierane są próbki. Temperatura ciała, produkcja hormonów (np. kortyzolu, testosteronu), czynność płytek krwi i serca oraz funkcje poznawcze są zgodne z rytmem dobowym (24 godziny).
Aby umożliwić ten efekt, niektóre badania laboratoryjne są zalecane o określonych porach dnia, np. testosteron należy pobierać w godzinach 7-10. Dzieje się tak, ponieważ szczytowy poziom testosteronu zwykle występuje wczesnym rankiem; wieczorne poziomy są często znacznie (do 50%) niższe, szczególnie u młodszych mężczyzn. W większości przypadków próbka kortyzolu w surowicy powinna być pobierana wczesnym rankiem, ponieważ występują znaczne wahania dobowe, a poziom we wczesnych godzinach porannych jest co najmniej o 50–100% wyższy niż poziom późnym popołudniem. ( Poziomy kortyzolu w surowicy mają szeroki zakres referencyjny, dlatego jest to stosunkowo niedokładna miara nadmiaru lub niedoboru kortyzolu. Test hamowania deksametazonem służy do wykluczenia zespołu Cushinga, a test stymulacji Synacthen służy do badania pierwotnej lub wtórnej niedoczynności kory nadnerczy. )
pora roku
Badanie poziomu witaminy D (25-hydroksywitaminy D) rzadko jest konieczne, jednak jeśli poziomy są uzyskiwane, należy je interpretować w kontekście pory roku, w której są pobierane próbki. W przypadku witaminy D występują wahania sezonowe, których najniższy poziom obserwuje się zwykle pod koniec zimy (w krajach o określonych porach roku, takich jak Polska). Na przykład, jeśli pacjent ma łagodny niedobór witaminy D pod koniec zimy, prawdopodobnie będzie to mniej istotne klinicznie niż pacjent z łagodnym niedoborem pod koniec lata.
Cykl miesiączkowy
Kobiety miesiączkujące mają przewidywalne miesięczne rytmy FSH, LH, estrogenu i progesteronu. W ogólnej praktyce, te poziomy hormonów mogą być wymagane w celu zbadania takich stanów, jak skąpe miesiączki lub brak miesiączki lub niepłodność. Interpretacja i sensowność wyników zależy nie tylko od wartości, ale od etapu w cyklu, w którym mierzono hormon.
W normalnym cyklu menstruacyjnym poziomy LH osiągają szczyt w połowie cyklu, aby wywołać owulację. Poziomy FSH również osiągają szczyt w połowie cyklu. Poziom estradiolu (główny estrogen u kobiet owulujących) jest najwyższy przed owulacją, a następnie zmniejsza się, jeśli nie dochodzi do zapłodnienia. O ile owulacja nie jest badana, poziomy tych hormonów najlepiej mierzyć na początku cyklu menstruacyjnego.
Uwaga: Badanie stężeń estradiolu nie jest przydatne u kobiet stosujących doustne środki antykoncepcyjne zawierające estrogeny, ponieważ hamuje to oś przysadkowo-jajnikową. LH i FSH są również tłumione u kobiet przyjmujących depot progesteron.
Poziom progesteronu osiąga szczyt w drugiej fazie cyklu miesiączkowego, po wystąpieniu owulacji, aby przygotować endometrium do implantacji zarodka. Poziomy progesteronu są czasami mierzone w celu ustalenia, czy wystąpiła owulacja; zwykle siedem dni przed przewidywaną datą miesiączki, tj. około 21 dnia, jeśli kobieta ma regularny 28-dniowy cykl.
Poziom estradiolu spada, a poziom FSH wzrasta w okresie menopauzy, ale monitorowanie tych poziomów hormonów nie zawsze jest wiarygodne w przewidywaniu, kiedy kobieta wchodzi w menopauzę, ponieważ wahania występują przy różnej aktywności jajników.
Czas rekonwalescencji w zależności od stadium choroby
Znaczenie badania może zależeć od tego, kiedy pobrano próbkę w zależności od stadium procesu chorobowego. Na wybór najwłaściwszego badania może również wpływać etap choroby. Na przykład test serologiczny na kiłę może być fałszywie ujemny, jeśli próbka zostanie pobrana zbyt wcześnie po ekspozycji, a zatem serokonwersja jeszcze nie nastąpiła. Różne rodzaje testów serologicznych dostarczą informacji o aktywnej lub przebytej infekcji. Ostra choroba może również wpływać na wyniki niektórych badań, np. ferrytyna jest białkiem ostrej fazy, a jej poziom może być podwyższony przez stan zapalny i infekcję, a także przez choroby przewlekłe i nowotwory złośliwe.
Czy uwzględniono wszystkie badania?
Testy są często niekompletne. Tak więc, ktoś, kto ma hormon stymulujący tarczycę (TSH) w zakresie wartości referencyjnych, zostanie poinformowany, że nie ma problemów z tarczycą, podczas gdy w rzeczywistości potrzebna jest również wolna T4 i wolna T3 oraz częst antyTPO wraz z wywiadem klinicznym, aby ocenić, czy występuje problem z tarczycą.
Wiele osób przepisuje statyny na podstawie pojedynczego poziomu cholesterolu. Jest to wadliwe z wielu powodów - po pierwsze, aby uzyskać odpowiedni stosunek, potrzebny jest rozkład cholesterolu dobrego (HDL) i złego (LDL). Jeśli stosunek nie jest korzystny, prawdopodobnie jest to objaw choroby tętnic. Leki obniżające poziom cholesterolu są często przepisywane na wyrost.
Wpływ koncernów farmaceutycznych
Firmy farmaceutyczne wpływają na normalne zakresy. Normalny zakres cholesterolu stale się zmniejsza, odkąd statyny tak bardzo zarobiły dla Wielkiej Farmacji.
Normy testów nie zawsze oznaczają braku patologii
Wyniki zbliżone do granic normy mogą być bez znaczenia dla jednych a nienormalne dla innych osob. Wyższy poziomśredniej objętości krwinki czerwonej (MCV) ale jeszcze w granicach normy, może już wskazywać na niedoczynność tarczycy, niedobór witaminy B12 lub kwasu foliowego.
Normalne EKG w spoczynku nie oznacza, że nie ma choroby serca.
Odchylenia testów nie zawsze manifestują się chorobą
Na przykład wysoki poziom bilirubiny może oznaczać zespół Gilberta , który często przebiega bezobjawowo.
Prawidłowe wyniki testów mogą bagatelizować problem
Na przykład wielu ludzi przychodzi do lekarza z poważnymi zespołami zmęczenia, którym powiedziano, że nic się nie dzieje, ponieważ wszystkie wyniki testów są normalne!
Interpretacja wyniku poza podanym zakresem referencyjnym jest zatem w dużym stopniu zależna od sytuacji klinicznej pacjenta, rodzaju innych nieprawidłowości oraz zadawanych pytań klinicznych. Nie interpretujemy samych „suchych" cyferek. Musi to być zawsze połączone ze szczegółowym wywiadem przeprowadzonym z pacjentem na temat jego samego zachowania przed badaniem oraz stylu życia, objawów, samopoczucia, sposobu odżywiania itp
Normy funkcjonalne
Warto również zaznaczyć, że oprócz normy laboratoryjnej podanej przy wyniku badania mamy też normy funkcjonalne. Można je znaleźć w różnych publikacjach naukowych odnoszących się do poszczególnych jednostek chorobowych. Taki zakres funkcjonalny służy do oceny ryzyka dla choroby we wczesnej fazie lub zanim jeszcze rozwiną się pełne objawy. Czyli jak widzimy normy laboratoryjne nie są do końca miarodajne. Przykłady:
Norma dla ferrytyny wynosi mniej więcej 13-150 ng/ml, ale np. wynik 17 ng/ml wcale nie oznacza, że wszystko jest w porządku. Zazwyczaj wtedy czujemy się senne, zmęczone, brakuje nam energii, a włosy lecą garściami.
Wystarczający poziom witaminy D według norm laboratoryjnych zaczyna się od ok. 30 ng/ml. Jednak poziom min. 34 ng/ml potrzebny jest do transportu i wchłaniania wapnia. Poziom min. 40ng/ml jest potrzebny, aby skutecznie walczyć z insulinoopornością, a układ odpornościowy radził sobie z infekcjami i wirusami. Z kolei poziom 50 ng/ml warto mleć przy różnych stanach zapalnych i chorobach autoimmunologicznych.
Bibliografia
Lee M, Amerykańskie Stowarzyszenie Farmaceutów Systemów Zdrowotnych. Podstawowe umiejętności interpretacji danych laboratoryjnych. Bethesda, MD: American Society of Health-System Pharmacists, 2013. Dostępne na: www.123library.org/book_details/?id=108469 (dostęp z marca 2015 r.).
Kyle C (wyd.). Podręcznik patologii: przewodnik po interpretacji testów patologicznych. Nowa Południowa Walia: Sonic Healthcare, 2014.
Guder WG, redaktor. Próbki: od pacjenta do laboratorium: wpływ zmiennych przedanalitycznych na jakość wyników laboratoryjnych. 3, wyd. Weinheim, Nowy Jork: Wiley-VCH, 2003.
Dziobać Palmera OM. Wpływ wieku, płci, diety, ćwiczeń fizycznych i pochodzenia etnicznego na wyniki badań laboratoryjnych. W: Dokładne wyniki w laboratorium klinicznym: przewodnik po wykrywaniu i korekcji błędów. Londyn ; Waltham, MA: Elsevier, 2013. s. 9-17.
Priess D, Godber I, Lamb E, et al. Wpływ gotowanej mączki mięsnej na szacowany współczynnik filtracji kłębuszkowej. Ann Clin Biochem 2007;44:35–42.
Laboratoria medyczne w Queensland. Podręcznik referencyjny patologii. Dostępne na: www.qml.com.au/Portals/0/PDF/RefManV2_WEB_APR09.pdf (dostęp z marca 2015 r.).
Comments